Navaratri (Navarātri – dosłownie: dziewięć nocy) to festiwal obchodzony przez hinduistów ku czci Bogini Durgi (Durgā) i jej aspektów. Co ciekawe, odbywa się on aż cztery razy do roku. Najważniejsze i najbardziej znane święto obchodzone jest w miesiącu Aświna, czyli we wrześniu lub październiku. Ćaitra Navaratri przypada na wiosnę, zaś dwa pozostałe – Magha Nawaratri (styczeń/luty) i Aszadh Nawaratri (czerwiec/lipiec), określane jako ‘Gupta’(ukryte), mają charakter bardziej mistyczny i nie są świętowane powszechnie. (przypis 1)
Święto dziewięciu nocy skupione jest wokół zwycięstwa dobra nad złem, światła nad ciemnością. Upamiętnia pokonanie Mahiszy, symbolu ego i ignorancji, przez boginię Durgę. Mit ten pojawia się w puranach, zwłaszcza w Dewibhagawata Puranie (Devī Bhāgavatapurāṇa) oraz w Dewimahatmja (Devīmāhātmyam), który jest częścią Markandeja Purany (Mārkaṇḍeya Purāṇa).
Durga Mahishasura
Mahisza (Mahiṣā, Mahiṣāsura), demon w postaci bawołu otrzymał błogosławieństwo od boga Brahmy, że nie zabije go żaden mężczyzna. Sądził więc, że jest niezwyciężony, ponieważ nie ma na świecie kobiety zdolnej, by go pokonać. Po tym, jak podporządkował sobie cały świat, zapragnął sięgnąć również po niebiosa, zamieszkiwane przez półbogów. Wywiązała się bitwa, w wyniku której ich król Indra, pokonany, uciekł w poszukiwaniu schronienia. Poszukiwał pomocy kolejno u Brahmy, Śiwy oraz Wisznu. Ci słysząc o niedoli Indry i podłości Mahiszy wpadli w gniew. Z ich ciał wyemanowała energia, która przyjęła formę kobiety. Następnie obdarowali boginię bronią i powierzyli jej zadanie zabicia demona. Gdy zwiadowcy Mahiszy donieśli mu o jej niezwykłej urodzie, ten zapragnął ją poślubić. Durga odrzuciła jednak stanowczo jego propozycję i wyzwała demona do walki. Mahisza walcząc przyjmował różne kształty, jednak Dewi pokonała go w momencie, gdy zmieniał się z bawołu w człowieka. (przypis 2) Od tej pory bogini jest znana jako Mahiszasura Mardini (Mahiṣāsuramardini) – Zabójczyni Mahiszy.
Hinduiści świętują Navaratri w zróżnicowany sposób. Zwyczaje związane z tym festiwalem różnią się w zależności od regionów Dla jednych jest to czas tańca i ucztowania, a dla innych refleksji i ścisłego postu. (przypis 3)
Navaratri to święto szczególnie ważne dla wyznawców Bogini oraz wszystkich tych, którzy poszukują duchowego oświecenia oraz wyzwolenia z koła narodzin i śmierci. Jest bowiem wyjątkową okazją do praktyk ascetycznych. Rodzaj postu zależy od determinacji i możliwości wyznawcy. Jedni ograniczają się do przestrzegania diety wegetariańskiej i unikania alkoholu lub jedzą tylko raz dziennie. Inni spożywają jedynie owoce, a jeszcze inni rezygnują z jedzenia całkowicie i przez cały okres trwania festiwalu piją mleko lub wodę. (przypis 4) Wierni podejmują nawet takie zobowiązania jak ślub milczenia lub spanie na gołej ziemi. Obowiązuje celibat. Czytane i recytowane są święte teksty i sanskryckie hymny. W tym okresie bardzo ważna jest też medytacja i praktykowanie jogi. (przypis 5)
Bogini-Durga
Każdy dzień poświęcony jest innemu aspektowi Durgi i ma przypisane własne mantry i pieśni religijne. Każda z form bogini ma ulubione kwiaty, potrawę i kolor ubioru. Hinduiści ofiarowują im te artykuły z miłością i oddaniem, licząc w zamian na błogosławieństwo i opiekę. Przykładowo, Śailaputri lubi otrzymywać klarowane masło i kwiaty jaśminu (przypis 6), a Katjajani miód i czerwone kwiaty, w szczególności róże (przypis 7). Oddawanie czci bóstwom ma formę rytualnego nabożeństwa, zwanego pudźa. Figura bogini jest kąpana między innymi w wodzie, mleku, cukrze, miodzie i jogurcie. Następnie jest ubierana i przystrajana klejnotami, okadzana kadzidłem i obsypywana świeżymi kwiatami. Wierni wielbią ją, prosząc o łaskę i wszelką pomoc. Ofiarowane jej jedzenie jest później spożywane przez domowników. Takie pożywienie jest uważane za błogosławione, jako że jest niejako resztką z boskiego posiłku. (przypis 8 )
Bardzo ciekawą praktyką jest również tak zwana Kanja Pudźa (Kanyā pūjā). Polega ona na tym, że wierni zapraszają do domu dziewięć dziewczynek przed okresem dojrzewania i symbolicznie oddają im cześć jako bogini. Są one obrazem boskiej matki z racji swojej czystej i niewinnej natury. (przypis 9 )
Każda z form bogini ma swoją symbolikę i znaczenie. Aby dobrze przeżyć festiwal, potrzeba więc dużo skupienia, wiary i determinacji. Każdy dzień poświęcony jest innemu aspektowi bogini Durgi. Wszystkie te formy noszą wspólną nazwę ‘Nawadurga’ (Navadurgā).
- Pierwszy dzień poświęcony jest bogini Śailaputri (Śailaputrī). Jest ona czasem utożsamiana z Parwati (Pārvatī). Jest opisywana jako młoda kobieta o jasnej cerze siedząca na białym byku. Ma dwie ręce, w jednej z nich trzyma trójząb, a w drugiej kwiat lotosu.(przypis 10) Narodziła się jako córka króla gór Himawanta, po tym jak w swoim poprzednim życiu jako Sati (Satī ) rzuciła się w ogień ofiarny, nie mogąc znieść zniewagi wyrządzonej jej małżonkowi Śiwie. (przypis 11)
- W drugim dniu Nawaratri czczona jest Brahmaćarini (Brahmacāriṇī), odziana w białe sari i rudrakszę. Ta forma bogini jest pogrążona w ascezie. Poddawała się umartwieniom przez tysiące lat, aby zdobyć serce Śiwy i móc go poślubić .(przypis 12). Jest przykładem wierności, cierpliwości i determinacji.
Bogini Brahmacharini Durga
- Trzecia jest Ćandraghanta (Candraghaṇṭā), która jest już zamężną formą bogini. Odstrasza ona złe moce, które mogą zaszkodzić jej wyznawcom. Ma dziesięć rąk, w których trzyma swą broń.
- Czwarta bogini to Kuszmanda (Kūṣmāṇḍā), która włada układem słonecznym z wnętrza Słońca. Z jej ciała bije niezwykły blask.
- Skandamata (Skandamātā) jest matką boga Skandy, zwanego również Kartikeja lub Murugan. Wielbiąc ją, jednocześnie oddajemy cześć jej synowi.
- Szósty dzień należy do Katjajani (Kātyāyanī). Niezamężne dziewczęta chętnie czczą ją, aby znaleźć dobrego męża. Zapewnia też szczęśliwe i spokojne życie małżeńskie.
- Kalaratri (Kālarātri) to najgroźniejszy z aspektów Durgi. Niesie śmierć demonom i chroni wiernych przed ich negatywnym wpływem. Napełnia nas odwagą i pomaga w uwolnieniu się od lęku.
Bogini Kalaratri Durga
- Ósmego dnia wielbiona jest Mahagauri (Mahāgaurī)– piękna i majestatyczna. Dzięki jej łasce to, co w nas niedoskonałe, zostaje usunięte.
- Dziewiątego dnia czczona jest bogini Siddhidatri (Sid’dhidātrī), która według hinduistów może spełnić każde życzenie swoich wiernych, a nawet obdarować ich ponadnaturalnymi zdolnościami. Jest to więc pewnego rodzaju ukoronowanie ich starań i wysiłków na duchowej drodze. (przypis 13)
Zwycięstwo nad demonem Mahiszą świętowane jest dziesiątego, ostatniego dnia Navaratri , znanego jako Widźajadaszami (Vijayadaśamī).
Oprócz tych dziewięciu aspektów, równolegle funkcjonuje też inny podział Nawaratri. Pierwsze trzy dni spędza się na wielbieniu Durgi, jako tej, która niszczy nasze negatywne tendencje. Następne trzy są poświęcone Lakszmi (Lakṣmī), która pomaga nam wzmocnić w nas to, co pozytywne. Przynosi więc ona nie tylko bogactwo materialne (przypis 14), lecz także to duchowe. Ostatnie dni są przeznaczone bogini Saraswati (Sarasvatī), która reprezentuje wiedzę. Jest to wiedza zarówno „zwykła” – doczesna, jak i najwyższa – metafizyczna. Ten drugi rodzaj, czyli poznanie swojej jaźni (atmana, duszy), jest celem jogi, ponieważ pozwala przerwać krąg wcieleń i dostąpić ostatecznego wyzwolenia. (przypis 15)
Bogini Saraswati
Każdy z kolejnych dni festiwalu ma więc za zadanie przybliżyć nas do duchowej doskonałości. Wszystkie te praktyki mają pomóc nam w odnalezieniu nie tylko wewnętrznej harmonii, lecz przede wszystkim naszego prawdziwego ‘ja’. Navaratri jest więc pewnego rodzaju symboliczną podróżą od ignorancji do duchowej wiedzy. (przypis 16)
A kiedy łatwiej jest o poznanie siebie samego, niż w czasie postu, refleksji i modlitwy ?
Tekst i zdjęcia Patrycja Śliwińska
Zdjęcie Durga Mahishasura – domena publiczna
Przypisy
- http://www.aghori.it/navaratri_eng.htm
- Flood, Hinduizm. Wprowadzenie, Kraków, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2008, s. 184-185
- https://www.britannica.com/topic/Navratri
- https://timesofindia.indiatimes.com/astrology/rituals-puja/navratri-fasting-rules/articleshow/68206190.cms
- Simmons (red.), M. Sen (red.), H .P Rodrigues. (red), Nine Nights of the Goddess: The Navaratri Festival in South Asia, Nowy Jork, SUNY Press, 2018, s.217-218
- https://www.drikpanchang.com/hindu-goddesses/parvati/durga/navdurga-shailputri.html
- https://www.drikpanchang.com/hindu-goddesses/parvati/durga/navdurga-katyayani.html
- Flood, Hinduizm, s. 219-220
- https://rgyan.com/blogs/the-actual-process-reason-of-performing-kanya-puja/
- https://www.rudraksha-ratna.com/articles/shailputri-devi
- Sati była pierwszą żoną Śiwy. Jej ojciec Daksza, był niechętny temu małżeństwu, ponieważ uważał Śiwę – ascetę za niegodnego jego córki. Nie zaprosił go więc na organizowaną przez siebie ofiarę ogniową (jadźnę). Sati udała się więc na uroczystość sama. Oburzona zniewagą, jaką Daksza wyrządził Śiwie, rzuciła się w ogień ofiarny. Gdy odrodziła się jako Parvati, ponownie została żoną Śiwy.
- Śiwa po stracie Sati tak zagłębił się w medytacji, że stracił zainteresowanie światem. Niezwykła determinacja i surowe wyrzeczenia Parwati sprawiły, że ostatecznie rozpoznał w niej swoją ukochaną i zgodził się ją poślubić.
- https://rgyan.com/blogs/navadurga-symbolism-9-divine-forms-of-goddess-durga/
- Kinsley, Tantric Visions of the Divine Feminine: The Ten Mahavidyas, Delhi, Motilal Banarsidass, 2008, s.228
- Radhakrishnan. Filozofia Indyjska, Kraków, Vis-a-vis Etiuda, 2017, s.1096
- https://www.amritapuri.org/3590/navaratri.aum
Bibliografia:
- Radhakrishnan S. Filozofia Indyjska, Kraków, Vis-a-vis Etiuda, 2017.
- Flood G., Wprowadzenie, Kraków, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2008.
- Simmons C. (red.), Sen M. (red.), Rodrigues H .P. (red), Nine Nights of the Goddess: The Navaratri Festival in South Asia, Nowy Jork, SUNY Press, 2018.
- Kinsley D., Tantric Visions of the Divine Feminine: The Ten Mahavidyas, Delhi, Motilal Banarsidass, 2008.
- https://www.amritapuri.org/3590/navaratri.aum [dostęp: 09.02.2020]
- http://www.aghori.it/navaratri_eng.htm [dostęp: 09.02.2020]
- https://www.britannica.com/topic/Navratri [dostęp: 09.02.2020]
- https://www.drikpanchang.com/hindu-goddesses/parvati/durga/navdurga-katyayani.html [dostęp: 09.02.2020]
- https://www.drikpanchang.com/hindu-goddesses/parvati/durga/navdurga-katyayani.html [dostęp: 09.02.2020]
- https://rgyan.com/blogs/navadurga-symbolism-9-divine-forms-of-goddess-durga/ [dostęp: 09.02.2020]
- https://rgyan.com/blogs/the-actual-process-reason-of-performing-kanya-puja/ [dostęp: 09.02.2020]
- https://timesofindia.indiatimes.com/astrology/rituals-puja/navratri-fasting-rules/articleshow/68206190.cms [dostęp: 09.02.2020]