Zdrowie psychiczne w ujęciu tradycyjnej medycyny chińskiej

Yin Yang / pięć elementów

Koncepcja dwóch przeciwstawnych, a zarazem uzupełniających się pierwiastków Yin i Yang powstała już w V w.p.n.e. Jest ona wyjaśnieniem współzależności człowieka ze światem i innymi ludźmi. Znak Yin Yang symbolizuje nierozerwalność wszystkich zjawisk, harmonijne uzupełnianie się przeciwstawnych energii. Podstawowe prawo medycyny chińskiej, prawo “matka-syn” stanowi, że gdy ciało, umysł lub duch zaatakuje choroba, wówczas nie należy koncentrować się tylko na zewnętrznych objawach schorzenia. Ważniejsze w leczeniu choroby może okazać się odnalezienie przyczyny jej powstania. W medycynie chińskiej zatem jeśli chore jest ciało, problem może leżeć nie w chorym organie, ale w umyśle człowieka. Należy więc bardzo dobrze poznać pacjenta, gdyż może się zdarzyć, że choroba rozpoczęła się już w dzieciństwie, była kilkakrotnie tłumiona i teraz po latach daje o sobie znać.

Zasada pięciu elementów opisuje odwieczny cykl przemian. Wskazując na wciąż zmieniającą się energię, będącą elementarnym budulcem całej materii, rozumiana jest także jako symbol naszego przemijania. Pięć elementów lub żywiołów to: drewno, ogień, ziemia, metal i woda. Są one odpowiednikami przeobrażeń, przypominają następstwo pór roku w przyrodzie, kolejne etapy rozwoju człowieka. Poszczególne fazy harmonijnie przechodzą jedna w drugą i wzajemnie się przekształcają np. w ten sposób z płonącego drzewa powstaje popiół, czyli ziemia. Dodatkowo elementy te “kontrolują się” wzajemnie np. woda ogranicza ogień.

Chińczycy w bardzo realistyczny sposób objaśniali to prawidło w sposób następujący: zdrowa fizycznie matka karmi swe nowo narodzone dziecko nie tylko dobrym mlekiem, żywi je także miłością. Gdy matka jest chora, słaba, nie może przytulić swego dziecka, pragnie jedynie, by się jak najszybciej nasyciło, by w końcu dało jej spokój. Dziecko natychmiast to wyczuwa, zaczyna płakać, zachowuje się tak, jakby samo było chore. Czy w tej sytuacji jest sens leczyć dziecko? Oczywiście, że nie! Trzeba się zająć matką – gdy wrócą jej siły nakarmi i przytuli dziecko, a ono od razu ucichnie.

Obserwując przyrodę Chińczycy odkrywali istnienie w niej rozmaitych związków, które ujęli w teorii pięciu przemian. Zgodnie z tą wiedzą do każdej z pięciu faz (drewno, ogień, ziemia, metal, woda) przynależy m.in. kierunek świata, pora roku, kolor, liczba, a nawet emocje. Sens teorii pięciu przemian polega na tym, by móc rozpoznawać, zrozumieć i przewidywać przebiegające cyklicznie wzajemne oddziaływanie zjawisk. Schemat ten dotyczy wszystkich dziedzin życia.

Wu Wei / Taijiquan

Zasadniczą postawą taoisty wobec świata jest wu – wei, którą można objaśniać jako nie działanie, nie wykorzystywanie, nie staranie się, a w praktyce oznacza działanie bez zmuszania, bez wścibskiego, nachalnego i egoistycznego wysiłku. Działając zgodnie z wu wei, można przejść dowolnie obraną drogę życia. Człowiek powinien poddawać się ruchowi, zachowując postawę Yin, oznaczającą bierność. Należy to rozumieć jako działanie z inspiracji otoczenia, w sprzyjającym momencie i zgodnie z pojawiającymi się możliwościami zewnętrznymi. Taoistyczna postawa wu wei wymagała spontaniczności, którą zapewnić mogło tylko wyzbycie się fałszywych, niezmiennych przekonań. Aby to osiągnąć taoiści stosowali praktyki medytacyjne, mające przywrócić naturalną równowagę organizmu człowieka. Osiągnięte w ten sposób zrównoważenie Yin i Yang dawało w rezultacie xu (pustkę), stan bez myśli, w którym umysł “jak puste naczynie” mógł napełnić się prawdziwym odbiciem świata. Dopiero taki stan jest pełnią harmonii między ciałem a duchem człowieka, a także między człowiekiem a resztą świata.

Znak taiji, lub inaczej Yin i Yang, jest symbolem Taoizm’’u. Przedstawia dwie “ryby”: ciemną z białym okiem i białą z okiem ciemnym, goniące się wzajemnie wokół okręgu. “Ryby” symbolizują dwoistość światła i ciemności: Yin oraz Yang. Taiji jest symbolem integracji świata przeciwieństw. Odmienny kolor oka u ryb, jest zalążkiem przeciwności tkwiących w nas samych. Podążając drogą Taoizmu, łączymy przeciwieństwa w jedną całość i rozwijamy się w sposób niewyobrażalny na drodze świadomości.

Medytacja i ćwiczenia w parku są bardzo popularne wśród Chińczyków ENERGIA QI Według teorii energii qi człowiek jest mikrokosmosem zbudowanym na podobieństwo makrokosmosu i podlega prawom, które rządzą w przyrodzie. Dominującą rolę we wszechświecie odgrywa potężna energia qi, która jest złożona z dwóch przeciwstawnych elementów: energii żeńskiej – yin i energii męskiej – yang. Jeżeli obie te energie harmonijnie koegzystują ze sobą w człowieku, to istnieją warunki zapewniające dobry stan zdrowia.

W ciele człowieka wyróżniamy dwa podstawowe rodzaje energii qi – odziedziczoną po rodzicach i tą nabytą. Odziedziczona qi, którą gromadzimy w nerkach, jest czysta i przepływa gładko. Niestety wyczerpuje się podczas życia. Nabytą energię qi stale uzupełniamy poprzez spożywanie pokarmów oraz stosowanie akupunktury, która prowadzi do swoistego połączenia człowieka z kosmosem. Wtórna nabyta energia qi nie cechuje się tak dobrą jakością jak pierwotna odziedziczona. Dobra praca narządu ludzkiego zależy od swobodnego przepływu energii qi w ciele człowieka. Jesteśmy zdrowi kiedy zasób energii qi w naszym organizmie jest wystarczający i może ona swobodnie krążyć. Objawy charakteryzujące niedobór energii qi to: apatia, stan zniechęcenia, zgaszony wzrok, cichy głos, senność. Energia qi dociera do organów i tkanek kanałami energetycznymi tak zwanymi meridianami, których jest 12 po obu stronach człowieka. W medycynie chińskiej rola wewnętrznych narządów człowieka jest większa niż w medycynie zachodniej. Nerka, zgodnie z prawami medycyny chińskiej, nie służy wyłącznie do wytwarzania moczu. Dostarcza ona również energii do układu kostnego, mózgu, narządów słuchu. Ponieważ medycyna chińska stosuje całościowe, holistyczne podejście do zjawisk, podkreślając jedność ciała, umysłu i ducha, dlatego rozpoznano, że dobra praca nerek wzmacnia również naszą wolę i pamięć.

Podobnie jak cały wszechświat, nasza świadomość ma również przeciwstawne pola. Żyjąc zazwyczaj jesteśmy skoncentrowani na jednym z nich, podczas gdy drugie jest jakby skryte. Część z nas postrzega otoczenie na “nie”, a zapewne ma ono i pozytywne strony.

Skoncentrowani na naszym ciele i świecie materialnym, często zapominamy o istnieniu rozwoju duchowego. Jeżeli ktoś nie chce żyć, to zapewne pragnie żyć, ale inaczej. Koncentrowanie się na jednym biegunie ma zazwyczaj charakter obronny, choćby z obawy przed zmianą. Im silniejszy jest ten biegun wokół którego żyjemy, który sobie uświadamiamy, tym większe jest skryte przeciwieństwo. Utrzymywanie zdrowia psychicznego polega na usiłowaniu zauważenia i uświadomienia sobie obu przeciwieństw, doświadczaniu ich i przekraczaniu. Dążenie do koncentracji na przeciwstawnych biegunach nie jest proste gdyż jest zmianą, ruchem, chęcią wyjścia poza stereotyp. Gdy tego pragniemy świadomość nasza potrafi to wykonać. Musimy jednak przejąć kontrolę nad własna uwagą, żyć tu i teraz, stale odkrywając w sobie bieżące uczucia. Energia i jasność pojawiają się, gdy uwięziona świadomość rozleje się na oba przeciwstawne bieguny.