Boże Narodzenie w Meksyku

Meksykanie, podobnie jak inni katolicy, obchodzą uroczyście Święta Bożego Narodzenia. Jednak u nich cały świąteczny okres trwa znacznie dłużej niż w Europie i wypełniony jest, poza głównymi, również lokalnymi świętami.

Pierwszym zwiastunem zbliżającego się Bożego Narodzenia jest niezwykle ważne dla Meksykanów święto – Matki Boskiej z Guadelupe, przypadające na 12 grudnia. W tym dniu oddają cześć swojej patronce, która prawie 500 lat temu – w 1531 r. – ukazała się Indianinowi Juanowi Diego na wzgórzu Tepeyac, które obecnie znajduje się na terenie Miasta Meksyk.

Dziś znajdują się tam dwie bazyliki, stara i nowa, oraz obraz Matki Boskiej namalowany w cudowny sposób na szacie Juana Diego w dniu objawienia. Obraz jest celem pielgrzymek przez cały rok, ale 12 grudnia miasto przeżywa prawdziwy „najazd” wiernych, nie tylko z Meksyku, ale również z innych krajów.

Zaledwie jedenaście dni później, osoby spragnione świątecznej atmosfery udają się 500 kilometrów na południe od Miasta Meksyk, do Oaxaca, gdzie 23 grudnia ma miejsce wyjątkowe wydarzenie – Noc Rzodkiewek (La Noche de Rabanos). Tę nazwę święto zawdzięcza misternym figurkom wyrzeźbionym z rzodkiewek, które tego dnia wystawiane są w konkursie rękodzielniczym, odbywającym się na głównym placu miasta. To niezwykłe święto datuje swoje początki na 1897 r., kiedy ówczesne władze miasta, chcąc wypromować miejscowe produkty ogrodnicze i sadownicze, urządziły pierwszą wystawę i konkurs na najpiękniejsze rzodkiewkowe figury. Od tamtej pory wyrób tych okazów sztuki ludowej jest kontynuowany z pokolenia na pokolenie, a niektóre rodziny specjalizują się wyłącznie w tej odmianie rękodzieła. Do wyrobu rzeźb używanych jest kilka gatunków rzodkiewek, między innymi te o długim, czerwonym lub białym korzeniu. Rękodzielnicy wykonują z nich w ciągu tygodnia poprzedzającego konkurs figury ludzi, zwierząt, samochodów, a nawet całe ołtarzyki. Żywot tych specyficznych dzieł sztuki jest oczywiście krótki. W czasie świąt ozdabiają one stoły mieszkańców miasta, a po kilku dniach, jeśli nie zostaną zjedzone, trzeba je wyrzucić.

Posadas

Posadas to zwyczaj pochodzący z Półwyspu Iberyjskiego. Obecnie w Hiszpanii jest rzadko praktykowany, natomiast w Meksyku można go z łatwością spotkać. Posadas to uroczystości przedstawiające wędrówkę Marii i Józefa do Betlejem. Jest ich w sumie 9, gdyż symbolizują dziewięć miesięcy ciąży. Pierwsza posada odbywa się 16 grudnia, ostatnia 24. Posada zaczyna się od procesji pielgrzymów, w której występują osoby przebrane z Marię i Józefa oraz inne, niosące świece i szopkę. Maria jedzie na osiołku, a wszyscy śpiewają tradycyjne pieśni proszące o gościnę. Kiedy przybywają pod drzwi domu, w którym chcą być ugoszczeni śpiewają:

Pieśń ma 6 zwrotek i po odśpiewaniu całości wreszcie otwierają się drzwi i barwny korowód zostaje zaproszony na poczęstunek składający się z tradycyjnych meksykańskich potraw – przekąsek tzw. antojitos, naleśników tacos i enchiladas. Specyficzną rozrywką jest pinata – zwyczaj mający swe korzenie we Włoszech, a importowany do Meksyku przez Hiszpanów. Piñata to kula lub figura wykonana z gipsu, ceramiki lub innej twardej masy, w środku której umieszcza się słodycze, owoce i różne drobiazgi, a następnie wiesza się pod sufitem. W kulminacyjnym momencie zabawy uczestnicy z przepaskami na oczach próbują trafić pi?ate kijami i rozbić ją. Kiedy się to uda wszyscy radośnie rzucają się, żeby zebrać z ziemi rozsypane łakocie. Piñata jest też obowiązkową zabawą w trakcie świętowania urodzin.

Boże Narodzenie

Boże Narodzenie, podobnie jak inne święta katolickie, zaczęto w Meksyku obchodzić zaraz po przybyciu konkwistadorów hiszpańskich i wprowadzeniu chrześcijaństwa. Oczywiście na początku święta obchodzili tylko Hiszpanie, Indianie uczestniczyli w nich niejako pod przymusem (należy pamiętać, że proces ewangelizacji był prowadzony w głównej mierze przy użyciu perswazji i siły). Pierwsze lata po konkwiście, to czas trudnej walki misjonarzy hiszpańskich z miejscowymi religiami indiańskimi, które próbowano zniszczyć przez masowe chrzty, burzenie świątyń indiańskich bogów i palenie ich świętych ksiąg. W miarę upływu czasu zakonnicy poznawali coraz lepiej kulturę i obyczaje swoich nowych wiernych i zauważali w ich wierzeniach pewne elementy mogące ułatwić, wprowadzenie wiary katolickiej. Między innymi mit o narodzinach jednego z najważniejszych bóstw dawnych mieszkańców Meksyku, Mexików (zwanych tez Aztekami), boga słońca Huitzilopochtli opowiada o jego poczęciu bez udziału mężczyzny. Stało się to następująco: matka Huitzilopochtli, bogini ziemi Coatlicue, zamiatając podłogę w swoim domu znalazła mały kłębek piór. Podniosła go i schowała pod spódnice, na skutek czego natychmiast zaszła w ciąże. Dzięki temu mitowi pojecie niepokalanego poczęcia mogło być łatwiej zrozumiane przez Indian, a wiec i nowa religia chętniej przez nich zaakceptowana. Z drugiej strony, tego typu asocjacje powodowały tworzenie synkretyzmów, których żywotność jest zadziwiająca – do tej pory w wierzeniach indiańskich Jezus utożsamiany jest ze słońcem, a jego narodziny traktowane są jako narodziny tej gwiazdy. Indianie dość szybko przyjęli główne elementy religii katolickiej wraz z ich świąteczną oprawą, jednocześnie ubarwiając je swoimi własnymi zwyczajami. Już siedem lat po konkwiście, w 1528 r. zakonnik Pedro de Gante relacjonował jak Indianie obchodzili święta Bożego Narodzenia śpiewając ułożone przez niego na te okazje pieśni. Sami Indianie również zaczęli układać kolędy w swoich rodzimych językach. W ten sposób powstawały pierwsze oryginalne meksykańskie kolędy.

24 grudnia

Wigilie Bożego Narodzenia obchodzi się, jak właściwie wszędzie, w gronie rodzinnym. Niewykluczony jest też udział przyjaciół i innych nieprzewidzianych gości, którzy mogą się zapowiedzieć nawet tego samego dnia. W domach zwykle stawia się choinkę ozdobioną bombkami, ozdobami z papieru i lampkami. Pod choinką umieszcza się juz kilka dni wcześniej szopkę, do której jednak dopiero 24 grudnia wkłada się Dzieciątko Jezus. Popularną ozdobą są, znane obecnie na całym świecie, gwiazdy betlejemskie – dekoracyjne rośliny o zielonych i czerwonych liściach pochodzące z Meksyku. Tradycyjną potrawą tego dnia jest nadziewany indyk oraz poncz do picia zrobiony z owoców: guajaby, jabłek, trzciny cukrowej, suszonych śliwek, orzechów, cynamonu, tamaryszku i tequili lub rumu. Przed wieczerzą śpiewa się kolędy, a po niej – otwiera prezenty. O północy, podobnie jak w Polsce, idzie się na Pasterkę.

W niektórych rodzinach prezenty przynosi 25 grudnia Święty Mikołaj, nazywany z angielska Santa Claus, ale jest to tradycja stosunkowo nowa, licząca około 50 lat. Ten dzień jest zwany „odgrzewaniem”, gdyż ponownie zbiera się rodzina oraz przyjaciele i spędza się cały dzień razem. W całym okresie świątecznym można też oglądać Pastorałki – przedstawienia teatralne prezentujące historie pasterzy, którzy podążając za Gwiazdą Betlejemską dotarli do miejsca urodzenia Jezusa.